Wereldzee In De Polder

Na al mijn geklaag van laatst, over de gratis e-boeken, ga ik vandaag een boek ophemelen. Het is ook nog een heel nieuw boek, pas een paar maanden geleden verschenen, dus nog geen klassieker, maar dat verdient het te worden. 'Wereldzee In De Polder', geschreven door Ronald Nijboer, sluit prachtig aan bij de verhalen die ik schreef bij de tekeningen van Gerard Kuit. Vandaar mijn enthousiasme, maar het zal voor veel mensen een interessant boek zijn.

Nijboer groeide op in de Noordoostpolder, op de bodem van wat ooit de Zuiderzee was, maar met het water hield hij zich nooit zo bezig. Tot hij een boek in handen kreeg, 'Pittoreske reis langs de dode steden van de Zuiderzee', in 1873 geschreven door de fransman Henry Havard. Toen hij dat gelezen had besloot Nijboer, met een zeilboot, de reis van Havard over te doen en te beschrijven hoe de steden en dorpen, langs het huidige IJsselmeer, er nu bij staan.

Havard trof bij zijn zeiltocht vervallen stadjes aan, die leden onder het ineenstorten van de handel, na het verzanden van hun havens. Hij bezocht vissersdorpen waar men net aan het ontdekken was dat er, met klederdracht en oude ambachten, geld te verdienen was aan toeristen. In Harderwijk belandde hij in een garnizoensstadje, waar drommen jongemannen, net geronseld voor uitzending naar Nederlands Indië, hun gage verbrasten in kroegen en bordelen.

Dat waren nog eens tijden. Dan is er ondertussen veel veranderd, constateert Ronald Nijboer. Hij heeft het geluk dat hij in contact komt met de gepensioneerde eigenaar van een Groningse tjalk, die zijn plan leuk vindt. En hij begint zijn reis langs gerestaureerde stadjes, met gezellige terrasjes en drukke jachthavens. In de voormalige vissersdorpen moet je de toeristen wegduwen, om iets van de oorspronkelijke bebouwing te zien.

Hij heeft zich goed voorbereid en ontmoet in elk plaatsje wel een historicus, telg uit een oud vissersgeslacht, of iemand die een traditie, of ambacht, levend probeert te houden. Waar Havard zich zorgen maakt dat er, binnen korte tijd, niets meer van de Zuiderzeecultuur over zal zijn, kan Nijboer ons geruststellen.

Maar het is niet allemaal rozengeur en maneschijn. Op verschillende plekken langs het IJsselmeer zijn de gevolgen zichtbaar, van decennia van liberaal regeringsbeleid. In de kop van Noord-Holland treft hij een gemeente aan die geen monumentenlijst wil opstellen, want dat houdt de ontwikkeling van bedrijven maar tegen. Als amateurarcheologen daar vondsten uit de Vikingtijd doen, wordt dat als lastig beschouwd.

Dat de overheid de ruimtelijke ordening en bescherming van monumenten en cultuur liever aan provincies en gemeenten overlaat, merkt hij aan de lelijke bedrijventerreinen die hij ziet. Maar ook bij het dijkonderhoud zijn de gevolgen van die 'terugtredende overheid' zichtbaar. Rijkswaterstaat is uitgekleed, waardoor expertise ontbreekt, grote projecten te traag worden uitgevoerd en onnodig duur worden.

In Friesland maakt Nijboer zich zorgen over de teloorgang, van het bloemrijke en vogelrijke weidelandschap. Alles ligt vol met 'grasvalt', zoals de eindeloze vlakten met Engels raaigras worden genoemd. Met gevolg dat de vogelstand er schrikbarend is teruggelopen. Gelukkig ontmoet hij er een boer die, samen met een ecoloog, een coöperatie heeft opgezet van agrariërs die het anders, met meer oog voor de biodiversiteit, willen aanpakken.

In Harderwijk, waar zijn gids Havard, in de 19e eeuw, een wilde menigte van dronken hoerenlopers aantrof, is alles nu rustig. Toen Gerard en ik er een jaar of 10 geleden waren, op een zondagochtend, was het er uitgestorven. We vroegen aan de serveerster, in het enige restaurantje dat we geopend vonden, of het op zondag altijd zo stil was. 'Ja', zei ze, 'en de rest van de week ook.'

Havard stapte er op de trein naar Amsterdam. Ronald Nijboer zeilt terug langs Lelystad en Almere. Wie dus wil lezen hoe de rest van de voormalige Zuiderzeekust er nu bij ligt, met aardige plaatsjes als Elburg, Nijkerk, Bunschoten-Spakenburg, Huizen, Naarden, Muiderberg en Muiden, moet wachten tot ons eigen boek uitkomt. Dat zal nog wel een paar jaar duren, maar in de tussentijd kun je terecht op ons Mejanderblog, daar staat onze Zuiderzeereis. En dan krijg je er ook de mooie tekeningen van Gerard bij, die heeft Ronald Nijboer dan weer niet.

Maar ga daarnaast vooral 'Wereldzee In De Polder' lezen, als e-boek is het nog enorm voordelig te koop ook. Het is eveneens te krijgen in een ouderwetse papieren versie, voor de meer traditionele lezer. Een andere tip, over hetzelfde onderwerp, is 'Eens Ging De Zee Hier Tekeer', van Eva Vriend. Daarin gaat het vooral over de gevolgen die de afsluiting van de Zuiderzee had voor de vissers. Dat verscheen in 2022 en is ook in verschillende uitvoeringen verkrijgbaar.

Het boek van Henry Havard, 'Pittoreske reis langs de dode steden van de Zuiderzee', is een paar jaar geleden opnieuw uitgegeven. Maar dat is helaas niet verkrijgbaar als e-boek.

 

De Strip is gemaakt door de Geheimzinnige Hulpman en wordt volgende week vervolgd. Klik hier voor deel 1 - deel 2 - deel 3 - deel 4 - deel 5 - deel 6 - deel 7 - deel 8 - deel 9 - deel 10 - deel 11 - deel 12 - deel 13 - deel 14 - deel 15 - deel 16 - deel 17 - deel 18 en deel 19 van dit verhaal.

 

Klik hier voor deel 1 - deel 2 - deel 3 en deel 4 van het vorige verhaal.

 

Klik op de tekening voor een grotere weergave.