Eigenlijk had ik 'Schateiland' willen gaan lezen, of 'Treasure Island' zoals het in het Engels heet, het beroemde piratenboek van Robert Louis Stevenson. Maar de versie die ik gedownload had bleek een bewerking voor kinderen te zijn, dus begon ik aan 'In De Stille Zuidzee', in het Engels 'In The South Seas', dat ik tegelijkertijd had binnengehaald.
Stevenson schreef 'In De Stille Zuidzee' tegen het eind van zijn korte leven. Hij werd maar 44 jaar oud en had van jongs af aan gezondheids-problemen. Hij reisde naar de eilanden, in de Stille Oceaan, omdat hem dat, voor zijn zwakke gestel, aangeraden was. Eerder las ik al zijn verslag 'Reis met een ezel door de Cevennen', een van de eerste boeken die hij publiceerde en ook een poging om, in een omgeving met een warm klimaat, zijn gezondheid te verbeteren.
In dat eerste boek was hij alleen, met zijn weerspannige ezel, maar naar verafgelegen eilanden ga je niet in je eentje. Hij was ondertussen ook getrouwd en als schrijver een succes, dus charterde hij, voor zijn reis naar de Zuidzee, een zeilboot – de 'Casco' – en nam zijn vrouw en haar kinderen mee. Hij legde een flink traject af en kwam onder meer langs Hawaii, de Markiezeneilanden, Nieuw Zeeland, de Tuamoto archipel en Samoa.
In 1889 zou hij een stuk land kopen op Samoa en daar een huis laten bouwen voor zijn familie. Hij liet zelfs zijn oude moeder vanuit Schotland overkomen, maar heel lang duurde dit familiegeluk niet. Stevenson overleed in 1894. Zijn laatste boeken, over de eilanden in de Stille Zuidzee, werden postuum gepubliceerd.
Zijn reisverslag begint met de aankomst van de Casco in Hatihe'u, een havenplaatsje op het eiland Nuku Hiva, een van de Markiezeneilanden. Op dat moment is een groot deel van de Zuidzee eilanden gekoloniseerd door Frankrijk. Het immens uitgestrekte eilandenrijk heet nog steeds Frans Polynesië.
Stevenson beschrijft hoe de Fransen de eilandbewoners bekeerd hebben tot het christendom, veel van hun traditionele gebruiken hebben verboden en hun kinderen opvoeden in kostscholen, gescheiden voor jongens en meisjes. Alsof dat allemaal nog niet erg genoeg is, is de bevolking ook gedecimeerd door besmettelijke ziekten, zoals de mazelen en de pokken, die de westerse zeelui meebrachten en waartegen de Polynesiërs geen natuurlijke weerstand hadden.
Voor de komst van de Westerlingen moet het goed toeven zijn geweest op de eilanden. Het klimaat is er mild, de vulkanische grond is vruchtbaar en in zee leeft een overvloed aan vis en schaaldieren. Een mens hoeft er zich niet erg in te spannen om in leven te blijven.
Maar Stevenson schrijft dat hij veel verlaten huizen zag. De eilanden waren ooit dichtbevolkt. Zo dicht zelfs dat er aan gezinnen maar één kind toegestaan werd. Omdat er geen middelen waren om de geboorte van meer nakomelingen te beperken, werd de overbevolking tegen gegaan door baby's te doden. Dat er veel onderling oorlog gevoerd werd en de overwonnen vijanden werden opgegeten, zal ook geholpen hebben.
Uiteraard waren dit soort barbaarse praktijken, onder Franse bezetting, niet meer toegestaan. Het was ook niet meer nodig. Men schat dat op de Markiezen ooit 50.000 tot 100.000 mensen leefden. In 1892 waren dat er nog maar 4.500. Het had weinig gescheeld of de oorspronkelijke bewoners waren helemaal uitgestorven. Dat er nu nog overlevenden zijn is ook te danken aan de Fransen, die aan het begin van de 20ste eeuw begonnen met vaccinatie-programma's. In 2017 telden de eilanden ruim 9.000 inwoners.
Van de Markiezeneilanden voer Stevenson naar de Tuamoto archipel, een ander deel van Frans Polynesië. Bij de wat ouderen is Mururoa wel bekend, een van de eilanden in deze groep, dat door de Fransen gebruikt is om proeven met kernbommen te houden.
Er zijn grote verschillen tussen de eilandengroepen, de Markiezen zijn van vulkanische oorsprong en zijn bergachtig en dicht begroeid. De Tuamoto eilanden zijn gevormd door koraal en bestaan uit lage atollen, waarop wel wat begroeiing is, maar die weinig beschutting bieden tegen stormen. De eilanden zijn zo onopvallend en de oceaan zo groot, dat het schip moeite had om haar bestemming te vinden en uiteindelijk aanmeerde bij een ander eiland dan gepland.
Het boek van Stevenson is een levendig geheel, met beschrijvingen van paradijselijke eilanden, hun vriendelijke bewoners, interessante gebruiken en cultuur, afgewisseld met treurige geschiedenissen, van onderdrukking, moord, doodslag en natuurrampen. Het is niet moeilijk te begrijpen, dat de schrijver zo verliefd op de eilanden werd, dat hij er wilde gaan wonen.
Hij was ook niet de enige kunstenaar die er zich vestigde. De Franse schilder Paul Gauguin bracht er zijn laatste jaren door. Zijn collega Henri Matisse verbleef er enige tijd en de zanger Jaques Brel woonde een aantal jaren op de Markiezeneilanden en is er ook begraven.
Wie op dit moment naar Frans Polynesië wil moet zich voorbereiden op een flinke reis. Op de website franspolynesievoorbeginners.nl wordt uitgelegd dat je er niet met de auto of veerboot naartoe kan. Directe vluchten zijn er ook niet, je zult via Amerika, Japan, of Nieuw-Zeeland moeten en dan duurt de reis 30 to 40 uur.
Eenmaal daar ben je niet snel uitgereisd. Het gebied omvat 2,5 miljoen vierkante kilometer oceaan, met daarin 118 eilanden, waarvan er 67 bewoond zijn. Slechts 4.167 vierkante kilometer steekt boven het water uit. De eilanden hebben tegenwoordig wel een eigen bestuur, met een gekozen parlement en president, maar leger, politie en het hoger onderwijs staan nog onder controle van Frankrijk.
Van 'Schateiland' herinner ik me een TV-serie van een jaar of 50 geleden. Ontzettend griezelig vond ik die en een goede reden om tropische eilanden te mijden. Dan kun je beter 'In De Stille Zuidzee' lezen, al is dat minder makkelijk verkrijgbaar. In het Engels zijn beide boeken wel te vinden, als e-boek en in de papieren versie. Gratis downloaden kan bij gutenberg.org.
2 opmerkingen:
Eigenlijk is het wel mooi dat er anno 2023 nog plekken zijn die je maar moeilijk kunt bereiken.Frans Polynesië zal niet snel op mijn to-do-list komen.
@zelfstandig journalist - Je kunt er ook naartoe met een cruiseschip, dat duurt nog langer, maar is relaxter. Ik zie het mezelf toch niet doen. Erover lezen is al mooi genoeg...;o)
Een reactie posten