Toen ik, in de jaren '60, op de lagere school zat gingen we, eens in de week, voetballen als gymles. Dat wil zeggen: de jongens gingen voetballen, de meisjes handwerken. Er werden twee klassen gecombineerd, zodat de onderwijzer van de ene klas de jongens op het sportveld kon begeleiden en de onderwijzeres van de andere zich met het borduurwerk van de meisjes kon bezighouden.
Je kan het je nu haast niet meer voorstellen. En het was eigenlijk best een vooruitstrevende school. Niet Christelijk, of Katholiek, maar op Humanitaire Grondslag. Toch vond men toen dat de verdeling zo moest zijn. Dat er misschien meisjes waren die ook graag voetbalden, of jongens die veel liever zouden handwerken dan zich voor de schenen te laten schoppen, kwam bij niemand op.
Ik moest hieraan denken bij het lezen van 'Femina', een recent verschenen boek van de Britse historica Janina Ramirez. Het draagt de ondertitel 'Een nieuwe geschiedenis van de Middeleeuwen, via de vrouwen die daaruit zijn geschrapt'. Een boek met een missie, dus. Maar dat maakt het niet minder leerzaam.
Ramirez schrijft, onder veel meer, over het beroemde Tapijt van Bayeux. Dat is een enorm borduurwerk, dus eigenlijk geen tapijt want die worden doorgaans geweven, of geknoopt. Het is gemaakt in de 11e eeuw, in Engeland, om de onderwerping van grote delen van dat land, door de Normandische hertog Willem de Veroveraar, te vieren.
Ze vertelt een aantal dingen die ik niet wist, maar wel op had kunnen zoeken, als ik had gewild. Zoals het reusachtige formaat van het tapijt, ruim 70 meter, lang genoeg om de hele binnenkant van de kerk in Bayeux te bekleden. Maar ze legt ook uit dat het tapijt gemaakt is door een groep vrouwen, waarschijnlijk onder leiding van de abdis van een klooster in Barking, niet ver van Canterbury. En ze maakt duidelijk hoe belangrijk borduurwerk was, in de middeleeuwen en later.
Het versieren van textiel met borduursels stond in hoog aanzien en het was de enige kunstvorm die werd overheerst door vrouwen. Met name het Engelse 'needlework' werd in heel Europa gewaardeerd. Er zijn voorbeelden van te vinden in allerlei kathedralen en musea, tot in het Vaticaan toe.
Tegelijkertijd werd borduren, tot in onze tijd, beschouwd als een geschikte en vooral deugdzame bezigheid voor vrouwen en meisjes. De borduursters zaten veilig binnen, omgeven door vrouwen, terwijl de jongens en mannen, buiten de deur, wilde dingen konden doen. Meisjes oefenden hun kruissteken op een proeflap, terwijl de jongens de wereld veroverden, of gingen voetballen.
Ramirez beschrijft hoe de eerste feministen tegen dit gebruik in opstand kwamen. Het is opmerkelijk dat tot in de jaren '60 – en misschien nog wel later, ik heb geen idee hoe het er nadien op lagere scholen aan toeging – die traditionele rolverdeling in stand gehouden werd. Het Nederlandse vrouwenelftal bewijst, inmiddels, dat het een goed idee is om ook de meisjes te laten voetballen. Het zou misschien ook best een fijn plan zijn om de jongens te laten borduren.
Het is overigens waarschijnlijk dat mannen zich met het ontwerp van het tapijt van Bayeux hebben bemoeid. Het verhaal dat erop wordt uitgebeeld gaat over oorlog, geweld en plundering. Er staan vrijwel alleen maar mannen op en veel paarden, schepen en jachthonden.
Oplettende wetenschappers hebben op het kunstwerk bovendien bijna 100 penissen geteld. Voornamelijk van de paarden, maar er staan ook mannen op met een erectie. De grootste penis is van het paard van Willem de Veroveraar, wat maar aangaf wat een macho hij was. Klaarblijkelijk was het geen probleem dat al deze mannelijkheid geborduurd werd door nonnetjes in een klooster.
