Jan Zonder Land – 2 – Jan wordt koning van Engeland

(Jan was de jongste zoon van koning Hendrik II, van Engeland, die ook grote delen van Frankrijk bestuurde. Jan had 4 oudere broers, waarvan er 1 als kind overleed. Tussen de andere 3 waren alle bezittingen al verdeeld, dus toen Jan geboren werd kreeg hij de bijnaam 'Zonder Land'. Uiteindelijk werd hij toch de troonopvolger en regeerde hij langer dan elk van zijn oudere broers.)

Richard Leeuwenhart, zijn vader Hendrik II en zijn broer Hendrik de jongere, worden omschreven als rijzige mannen, atletisch gebouwd, met roodblonde lokken. Jan Zonder Land en ook zijn oudere broer Godfried waren kleiner van stuk, al hadden zij ook rood haar. Jan hield van lekker en veel eten, was een liefhebber van juwelen en vrouwelijk schoon.

Hij wordt omschreven als een vaardig zwaardvechter, maar hij was niet zo'n vechtjas als zijn broer Richard. Als hij er voordeel in zag, ging Jan het gevecht niet uit de weg, maar hij zou nooit zichzelf zo roekeloos in gevaar brengen. Bij Richard had dat bijna ziekelijke trekjes. Biografe Kate Norgate beschrijft verschillende keren dat hij, bij de belegering van een kasteel, de belegerde partij weer terug stuurde, het kasteel in, als ze hun overgave kwamen aanbieden. Richard vond het veel leuker om door te vechten tot er geen verdediger meer over was.

Terwijl Richard weinig interesse in vrouwen lijkt te hebben gehad, verwekte Jan een hele reeks van bastaardkinderen. Dat een hoge edelman er maîtresses op na hield was in de middeleeuwen heel gewoon, maar bij Jan werd er schande van gesproken omdat hij zelfs vrouwen en meisjes van adel belaagde.

Hij was natuurlijk wel netjes getrouwd, in eerste instantie met Isabella, de rijke hertogin van Gloucester. Dat huwelijk liet hij, in het jaar 1200, ontbinden met als argument dat hij haar eigenlijk niet had mogen huwen omdat ze te nauw aan elkaar verwant waren. 

De werkelijke aanleiding voor de scheiding was dat Jan zijn oog had laten vallen op de piepjonge Isabella van Angouleme. Zij was op dat moment vermoedelijk niet ouder dan 14, maar dat was geen bezwaar. Bovendien kon hij, door met haar te trouwen, een concurrerende Franse edelman, Hugo van Lusignan, die met Isabella verloofd was, een hak zetten.

Het hele gebeuren is een voorbeeld van zijn belangrijkste karaktertrek: dat hij met iedereen ruzie schopte en nergens respect voor had. Hij zette de onenigheid, die zijn voorgangers met de Franse koning Filips hadden, enthousiast voort. Het is een aaneenschakeling van geharrewar en schermutselingen waarbij één verhaal opvalt, dat van Arthur van Bretagne, de neef van Jan.

Arthur was de zoon van Godfried, de broer van Jan en Richard en erfde van hem de titel van hertog. Hij verbleef enige tijd aan het hof van de Franse koning en kreeg van hem, in 1202, toestemming om de gebieden van Jan, in Normandië, aan te vallen. Daarbij belegerde hij het kasteel van Mirebeau, waar op dat moment Eleonora, zijn grootmoeder – en dus de moeder van Jan – verbleef.

Jan kwam om het kasteel te ontzetten en nam Arthur gevangen. De jonge hertog, hij was nog maar 15 jaar oud, was heel populair bij zijn onderdanen in Bretagne en om daaraan een eind te maken gaf Jan opdracht om Arthur de ogen uit te steken. Zijn bewakers weigerden dat waarop Jan zijn neef gevangen liet zetten in Rouen. Daarna is er niets meer van Arthur vernomen. Er zijn verhalen dat Jan hem eigenhandig vermoord zou hebben en zijn lichaam in de Seine zou hebben gegooid.

De verdwijning van Arthur leidde ertoe dat Bretagne en Normandië zich nog meer tegen Jan keerden en hij zijn meeste bezittingen in Frankrijk kwijt raakte. Hij richtte zich daarna op Engeland, dat hij als zijn persoonlijke speeltuin beschouwde. Hij joeg iedereen tegen zich in het harnas, van de hoge adel en de geestelijkheid, tot de gewone stads- en plattelandsbevolking.

Hij hield de Britse edelen lange tijd onder de duim door kinderen en andere familieleden in gijzeling te nemen. Vervolgens perste hij iedereen af door landerijen, kastelen en erfenissen voor zich te claimen en alleen tegen betaling weer aan de rechtmatige eigenaren terug te geven. Overheidsbaantjes werden door hem verkocht aan de hoogste bieder en voor het eerst werden er ook belastingen opgelegd aan kloosters en kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders.

De enige bevolkingsgroep waar hij omzichtig mee omging waren de kooplieden. Hij vaardigde regelmatig decreten uit waarin de vrijheid van handel en het handelsverkeer gewaarborgd werden. Belangrijke uitzondering waren de joden die het, onder zijn bewind, wel zwaar te verduren kregen.

Op die manier slaagde hij er in, door listen en lagen en door af en toe hard in te grijpen, heel Groot-Brittannië aan zich te onderwerpen. Het lukte hem zelfs bijna om de gebieden in Frankrijk, die van oudsher door zijn familie bestuurd werden, weer terug te veroveren. Hij smeedde daarvoor een complot met de Duitse keizer Otto IV en enkele Vlaamse edelen.

Het plan was om Filips van twee kanten aan te vallen, maar die versloeg de Vlaamse-Brits-Duitse alliantie, in het noorden, terwijl zijn zoon Louis het leger van Jan, in het zuiden, op afstand hield. Daarop liep een aantal van Jan's Franse bondgenoten over naar Filips en moest Jan zich terugtrekken. Hij sloot vrede met Filips, maar moest daarvoor een groot deel van zijn gebieden in Frankrijk opgeven.

Daarmee was de rust nog niet echt weergekeerd, maar daarover vertel ik de volgende keer.

 

De Strip is gemaakt door de de Geheimzinnige Hulpman.

 

Klik hier voor deel 1 - deel 2 - deel 3 - deel 4 - deel 5 - deel 6 - deel 7 - deel 8  - deel 9 - deel 10 - deel 11 - deel 12 - deel 13 en deel 14 van het stripverhaal.  

 

Klik hier voor deel 1 - deel 2 - deel 3 en deel 4 van het vorige verhaal.