Knisperend taalgebruik

Ondertussen las ik boeken van Ian Rankin, van Louis Paul Boon en een half boek van Jonathan Swift. Ik hou van een beetje afwisseling. Rankin is een moderne, Schotse, thrillerschrijver, bekend door zijn bestsellers over inspecteur Rebus. Maar het succes kwam hem niet aanwaaien en omdat zijn Rebus-romans wel verkochten, maar niet in enorme hoeveelheden, schreef hij ook nog een paar andere spannende boeken, onder het speudoniem Jack Harvey.

Inspecteur Rebus is gevestigd in Edinburgh, de Schotse hoofdstad, waar vrijwel al zijn avonturen zich afspelen. Als Jack Harvey neemt Rankin wat meer speelruimte. 'Bleeding Hearts', het boek, dat ik las speelt zich voor een groot deel af in de Verenigde Staten. Het gaat over de jacht op een huurmoordenaar en heeft een paar spectaculaire scenes, die in een actiefilm niet zouden misstaan.

Ik ga het verhaal niet navertellen, maar we volgen beurtelings de moordenaar en de speurders die hem achterna zitten. Het knappe is dat je, in de loop van het boek, meer sympathie krijgt voor de misdadiger dan voor de detective die hem achtervolgt. Je gaat zitten hopen op een goede afloop, waarbij de moordenaar ontkomt. Precies het tegenovergestelde van de meeste detectiveverhalen.

Ter afwisseling kocht ik een deel van de verzamelde werken van Louis Paul Boon, uiteraard als e-book. Ik heb, in mijn jonge jaren, vrij veel gelezen van Boon, je kunt gerust zeggen dat hij een favoriete schrijver was. Een Vlaming, die ook populair was in ons land en daarbuiten en die bijna de Nobelprijs voor literatuur won.

In de jaren '50, nog voor hij zijn grote doorbraak beleefde, kwam hij bij zijn Nederlandse uitgever met het plan om een eigen tijdschrift te beginnen. Het zou 'Boontjes Reservaat' gaan heten en de bedoeling was dat het scherpe maatschappijkritiek zou bevatten. Uiteindelijk verschenen er, een jaar of vijf later, een handvol boekjes.

Voor Boon zelf kwam dat een beetje te laat. Het revolutionaire vuur was deels gedoofd en wat overbleef was een verzameling, mild maatschappijkritische stukjes. De meeste hadden al eerder in kranten en tijdschriften gestaan en werden nu gerecycled. Er zitten heel leuke verhalen tussen, bijvoorbeeld een verslag van een trektocht door Engeland, die Boon, met een paar vrienden ondernam, vlak na de Tweede Wereldoorlog. Maar sommige andere, zoals een verhandeling over tarotkaarten en een reeks verhalen over filmsterren, konden me minder boeien.

Wat blijft is het heerlijk knisperende taalgebruik van de schrijver dat, voor mij als noorderling, zo typisch Vlaams lijkt. Het verraste me dan ook dat ik in de verantwoording las dat Boon zijn teksten vernederlandst had voor de uitgave in ons land. Het had dus nog een stuk Vlaamser gekund.

Jullie weten misschien dat ik af en toe een boek download van het Project Gutenberg, een Amerikaans initiatief dat veel oudere lectuur, digitaal en gratis, beschikbaar maakt. Boeken uit de 19e eeuw en ouder zijn meestal vrij van kopierechten en vaak verrassend leuk om te lezen. En als het tegenvalt is dat ook niet erg.

Deze keer las ik 'Polite Conversation', van Jonathan Swift, ook wel bekend als 'A Complete Collection of genteel and ingenious Conversation, according to the most polite mode and method now used at Court, and in the best Companies of England'. In feite een cursus in beleefde conversatie, waar Swift aan werkte sinds 1704 en die uiteindelijk in 1738 verscheen.

Swift is vooral bekend als de schrijver van 'Gullivers Reizen', dat velen zullen beschouwen als een leuk avonturenboek voor kinderen, maar dat eigenlijk een satire is op menselijk gedrag. Ook zijn 'Polite Conversation' is een satire. Hij presenteert het als een verzameling van onderhoudende opmerkingen, scherpzinnige vragen en snedige antwoorden die de jonge cursisten, uit de betere kringen, uit het hoofd moeten leren om te gebruiken zodra ze in gezelschap zijn.

Hij stelt voor om scholen te stichten waar zijn leermethode onderwezen kan worden en waar de leerlingen ook de bijpassende lichaamshoudingen, gezichtsuitdrukkingen en handgebaren kunnen aanleren. Als de cursus voltooid was zou geen gesprek meer verkeerd lopen of stilvallen.

Het idee is natuurlijk geweldig. Je ziet het helemaal voor je: leeghoofdige lieden, die zelf niets meer hoeven te verzinnen en onderling alleen nog ingestudeerde zinnetjes uitspreken. Van die voorgestelde scholen is natuurlijk niets terechtgekomen, net zomin als van het eerbetoon, dat de schrijver zichzelf toedicht, als belangrijker wereldverbeteraar dan Isaac Newton.

De inleiding, waarin Swift zijn bedoelingen uitlegt, is wel leuk om te lezen. Gaandeweg vroeg ik me af waarom het zo'n lange inleiding was. Het boek is al voor een derde voorbij als de eigenlijke cursus nog beginnen moet. Uiteindelijk is dat maar goed ook, want na het grappige voorwoord vallen de conversaties, die Swift als voorbeelden geeft, nogal tegen. Misschien was dat ook wel de bedoeling. Het is tenslotte een satire. Na zo'n opgeklopte inleiding zijn de nogal suffige uitspraken misschien bedoeld als komisch contrast.

Het is natuurlijk een grap en eigenlijk maar half geslaagd, toch is een moderne versie wel voorstelbaar. Je zou denken dat er, ook nu nog, genoeg te verbeteren is aan de gesprekken tussen mensen in het algemeen en in betere kringen in het bijzonder. 

 

 

De Strip is gemaakt door de Geheimzinnige Hulpman. 

 

Klik hier voor deel 1 van dit verhaal.

 

Klik hier voor deel 1 - deel 2 - deel 3 en deel 4 van het vorige verhaal.

 

Klik op de tekening voor een grotere weergave. 

Bezoek ook onze internationale, Engelstalige, website: The Amazing Comics Men