Alan Lomax – de Liedjesjager

Op 23 juli 2010 overleed Ate Doornbosch, medewerker van het Meertens Instituut en gespecialiseerd in volksmuziek. Vanaf het midden van de jaren '60 trok Doornbosch met opnameapparatuur het land door om, van bejaarde boertjes, landarbeiders en wasvrouwen, de liedjes op te nemen die zij zich nog uit hun jeugd herinnerden.

De vaderlandse volksmuziek staat niet erg hoog aangeschreven, maar groepen als Fungus en (het Vlaamse) 't Kliekske hebben er, vanaf de jaren '70, toch aardige dingen mee gedaan. Ook momenteel is er nog een bloeiende folk-scene in ons land.

De vraag is of we dat aan Ate Doornbosch te danken hebben of aan de liedjesjagers uit de Engelstalige wereld. De beroemdste daarvan is ongetwijfeld Alan Lomax, die vanaf de jaren '30 Amerikaanse volksmuziek vastlegde. Lomax trad in het voetspoor van zijn vader John, die voor de Library of Congress op jacht ging naar cowboyliedjes.

Het was John Lomax die op het idee kwam om gevangenissen te bezoeken, in de veronderstelling dat, door het isolement, de volksmuziek daar in zijn meest pure vorm bewaard zou zijn. Het leidde, onder meer, tot de ontdekking van Huddy Leadbelly, een legendarische zanger-gitarist, die een straf voor moord uit zat.

Hoewel de Lomaxen op zoek waren naar muziek, die nog niet aangetast was door de commerciële muziekindustrie, hadden ze ook oog voor de hitpotentie van hun ontdekkingen. Ze wisten Leadbelly vrij te krijgen, boden hem een dienstbetrekking als chauffeur aan en hielpen hem bij de opname van zijn muziek.

Alan Lomax bemoeide zich met het arrangement van Leadbelly's meest aansprekende nummer, Goodnight Irene, en staat op de plaat dan ook vermeld als co-auteur. Het werd een van de weinige commerciële successen van de liedjesjacht. Irene werd een wereldhit, Leadbelly een beroemdheid.

Het was niet de enige belangrijke ontdekking die Alan Lomax deed. Hij maakt bijvoorbeeld als eerste opnamen van Muddy Waters, toen nog als tractorbestuurder werkzaam op een kantoenplantage, later de grondlegger van de elektrische Chicago Blues.

Lomax maakte ook opnamen van de legendarische jazz-pionier Jelly Roll Morton en folk-gigant Woody Guthrie, van Calypso en steelbands uit het Caraïbisch gebied, van de sterk aan de Engels volksmuziek verwante muziek uit de Ozark Mountains enzovoort, enzovoort.

 
Toen hij tijdens de communistenjacht van de jaren '50 verdacht werd van linkse sympathieën week hij uit naar Europa. Daar maakte hij in samenwerking met de BBC belangrijke geluid- en filmopnamen van Britse volksmuzikanten. Hij reisde verder naar Italië en Spanje om uiteindelijk rond 1960 weer terug te keren naar Amerika.

Net op tijd om daar een belangrijke factor te worden in de opkomende folk-beweging. Pete Seeger werkte nauw samen met Lomax. Bob Dylan heeft goed geluisterd naar de opnamen die hij maakte. Net als menige Britse band uit die periode, van Donavan en Fairport Convention tot de Rolling Stones.

 
Ate Doornbosch is misschien alleen bij de puristen een bekende naam. Maar zijn internationale collega's zijn van enorme invloed geweest op de huidige popmuziek. Muziekliefhebbers in de hele westerse wereld weten het misschien niet, maar ze hebben veel aan pioniers als Alan Lomax te danken.

Necrologie van Ate Doornbosch op de site van het Meertens Instituut 
 
Veldopnamen van Doornbosch zijn te beluisteren op de Nederlandse Liederenbank 

Een YouTube-filmpje van Omrop Fryslan over Ate Doornbosch

Wikipedia over Ate Doornbosch en Alan Lomax (klik hier voor de uitgebreidere Engelse versie)

De site van de Library of Congress over de Alan Lomax Collection met foto's en geluidsfragmenten.

Veel meer geluids- en videofragmenten op Cultural Equity 

Een deel van de Alan Lomax Collection is op cd uitgegeven door Rounder Records.

Het Alan Lomax Archive Channel op YouTube 


Dit bericht is eerder gepubliceerd op het Volkskrantblog, in 0ktober 2010.