Vincent van Gogh in Den Haag

Vorig jaar schreef ik een paar keer over Vincent van Gogh en de brieven die hij aan zijn broer Theo stuurde. Die zijn, na de dood van Vincent en Theo, bewerkt en gebundeld door Jo Bonger, de weduwe van Theo, en in boekvorm uitgegeven. Die boeken werden een groot succes, er worden nog steeds varianten van op de markt gebracht, maar je kunt ze ook gratis downloaden, of lezen op het internet. Dat laatste, op de uitstekende website vangoghletters.org, heeft tot voordeel dat je er uitgebreide uitleg, voetnoten en illustraties bij krijgt.

Het eerste deel van de brieven is leuk om te lezen. De jonge Van Gogh heeft nog geen idee wat hij met zijn leven aan moet, probeert het als medewerker in de kunsthandel van zijn oom en verhuist naar Londen, waar hij een tijdje werkt als hulponderwijzer. Hij wordt verliefd en als dat op niets uitloopt stort hij zich op het geloof. Hij vertrekt naar België, om in de mijnstreek te gaan prediken, maar ook dat loopt op niets uit.

Zijn familie begint zich ernstig zorgen over hem te maken. Uiteindelijk wordt hij gered door zijn broer Theo, die wel succes heeft in de kunsthandel en hem ondersteunt bij zijn nieuwe voornemen om kunstschilder te worden. Vincent gaat naar Den Haag, waar hij aanvankelijk hulp krijgt van de schilder Anton Mauve, die getrouwd is met een nicht van Van Gogh.

Vincent krijgt ruzie met Mauve en vindt uiteindelijk een huis, met atelier, waar hij gaat wonen met Sien Hoornik en haar kinderen. Hij ontmoette Sien toen zij, zwanger en dakloos, door Den Haag zwierf en ontfermt zich over haar, tot afschuw van Mauve en de rest van de familie. Zij beschouwen Sien als een vrouw van lichte zeden, waar Vincent zich niet mee in moet laten.

Hij is koppig en luistert niet naar alle goede raad en bemoeienissen. Met zijn broer Theo komt hij overeen dat die hem financieel zal blijven steunen, als ze het niet meer over Sien zullen hebben. Voor de brievenlezer is dat een merkwaardige toestand omdat er, van het ene op het andere moment, niets meer te lezen valt over de huiselijke situatie van de aankomende schilder.

Het is ook spijtig omdat, vanaf dan, de brieven nogal saai worden. Van Gogh schrijft over de schetsen die hij maakt en dat hij vlijtig werkt en hij bedelt, in vrijwel elke brief, om meer geld. Als je dat een keer of tien gelezen hebt, dan weet je het wel. Maar het gaat daarna nog tientallen brieven zo door.

Tussen de regels door lezend, besefte ik wel, dat ik mijn beeld van Van Gogh een beetje bij moest stellen. Hij was niet het eenzame genie, dat zonder veel contacten met andere schilders, of de mensheid in het algemeen, zijn eigen unieke stijl vond. In zijn Haagse tijd leefde hij samen met een gezin en ondanks de geldzorgen ging dat redelijk harmonieus. Die periode duurde twee jaar wat, voor een asociale kluizenaar, toch een hele opgave zou zijn. Maar Van Gogh lijkt er tamelijk gelukkig mee.

In zijn Haagse tijd had Van Gogh, naast zijn moeizame omgang met Mauve, ook contact met andere kunstschilders. Hij noemt en bezoekt er een heel stel, de meeste namen zeggen ons nu niets meer, maar één ervan, George Hendrik Breitner, is behoorlijk beroemd geworden. Vincent raakt bevriend met hem, bezoekt zijn atelier en trekt een tijdje met hem op. Ze lopen, bijvoorbeeld, samen door de stad op zoek naar onderwerpen voor hun schetsen en schilderijen.

Breitner, die later veel succes zou krijgen – er hangen prachtige stadsgezichten van hem in het Amsterdamse Rijks- en Stedelijk Museum – werkte mee aan het bekende Panorama van Mesdag. Hij maakte in die periode ook een schilderij van militairen te paard, die door de Scheveningse duinen rijden. Dat zou een paar jaar nadien aangekocht worden door het Rijksmuseum en zijn doorbraak betekenen.

Het grappige is dat Van Gogh die schilderijen maar niets vond. In een brief aan zijn broer schrijft hij dat hij bij Breitner schilderijen heeft gezien die op stroken gebleekt en beschimmeld behangsel leken. Rare verfstrepen en vage vormen die hij, in eerste instantie, niet als serieuze schilderwerken herkent.

'Hoe 't mogelijk is iemand tot zoo iets komt, begrijp ik in 't geheel niet. 't Is iets als men ziet als men koorts heeft, of onmogelijk en zonder beteekenis als in een droom die kant noch wal raakt.'

Ik denk dat er ook mensen zijn geweest die zoiets dachten, bij het zien van de werken van Van Gogh zelf. Met Breitner kwam het dus wel goed. Vincent van Gogh zou in 1883 zijn relatie met Sien verbreken en vertrekken naar Drenthe. Maar dat deel van zijn brieven moet ik nog lezen.

Zie voor de schilderijen van Breitner de website van het Rijksmuseum 

Ook op Wikipedia zijn, naast de levensbeschrijvingen van Breitner en Van Gogh, voorbeelden van hun schilderijen te zien.

 

De Strip is gemaakt door de Geheimzinnige Hulpman. Klik hier voor deel 1 - deel 2 - deel 3 - deel 4 - deel 5 - deel 6 en deel 7 van dit verhaal.

 

Klik hier voor deel 1 - deel 2 - deel 3 - deel 4 en deel 5 van het vorige verhaal.

 

Klik op de tekening voor een grotere weergave.