donderdag 3 november 2011

Hoe oud kunnen bomen eigenlijk worden ?



Een schetsje van de 'duizendjarige den' bij Wolfheze, op de Veluwe. 
Ik heb wel eens gemopperd op vandalen als Bonifatius die naar onze streken kwamen om onze heilige eiken om te hakken. Maar laten we eerlijk zijn, als ze dat niet hadden gedaan waren die bomen inmiddels al wel een natuurlijke dood gestorven. Want hoewel bomen oud kunnen worden, onsterfelijk zijn ze niet.

De oudste boom van ons dorp was lange tijd een linde achter de oude kerk. Omdat de stam hol was en de gemeente vreesde dat er takken af zouden vallen, is hij 10 jaar geleden gekapt. Onder protest, dat wel. Maar zelfs rechtszaken konden niet voorkomen, dat de 3 eeuwen oude boom omgehaald werd.

Wat momenteel de oudste boom van het dorp is zou ik niet weten. De grootste exemplaren in de buurt zijn vermoedelijk niet veel ouder dan 150 jaar. Restanten van de parkaanleg bij 19e eeuwse villa's langs de hoofdweg. Zoals het parkje tegenover ons huis. Maar sommige beuken en eiken beginnen daar al wat af te takelen. Dode takken, stukken schors die loslaten.

De oudste boom van ons land is waarschijnlijk de kroezeboom, bij het Overijsselse Fleringen. Die boom, een zomereik, wordt geschat op 400 tot 500 jaar. Een andere eik, de dikke boom van Verwolde, is vermoedelijk niet veel jonger.

Het probleem met dergelijke oude exemplaren is dat ze doorgaans hol zijn, waardoor de ouderdom niet precies meer vast te stellen is. Deze oude bomen worden met ijzeren stangen en kabels bij elkaar gehouden. Het is maar de vraag of ze er zonder hulp nog zouden staan.

In Europa zijn wel oudere bomen te vinden. Maar ook dat zijn doorgaans vervallen en holle giganten waarvan we de ouderdom alleen maar kunnen schatten. Een boom heet al gauw de duizendjarige, of de heilige, maar bomen die nog echt, in naam van Wodan, vereerd zijn zitten daar niet bij. Dergelijke namen zijn meestal veel later aan de bomen toegekend.

In het Poolse Bialowiezabos, een oorspronkelijk stukje Europees oerwoud, worden de oudste bomen op ongeveer 600 jaar geschat. Voor de in onze gematigde streken voorkomende soorten is dat waarschijnlijk de maximale, natuurlijke leeftijd.

Voor de oudste bomen ter wereld moeten we naar Noord-Amerika waar, in de Californische bergen, de Bristlecone Pine groeit. Men schat de leeftijd van sommige exemplaren op ongeveer 5000 jaar. Stel je daarbij geen honderd meter hoge gigant voor. De bristlecone wordt niet hoger dan een meter of 15 en groeit zeer langzaam.

Van een fijnspar in Zweden, die op de Engelse Wikipedia 'Old Tjikko' wordt genoemd, zegt men echter dat het wortelstelsel ruim 9000 jaar oud zou zijn. Dit is vastgesteld door middel van C14-datering. De stam zelf is maar een paar honderd jaar oud, maar is een uitloper, of kloon van een veel oudere wortelkluit.

Dat wordt weer in de schaduw gesteld door 'Pando' een gemeenschap van 'quaking aspentrees', een soort populieren, in de Amerikaanse staat Utah. Die zouden een wortelkluit delen die 80.000 jaar terug gaat ! En sommige wetenschappers vermoeden dat de wortelstelsels van andere boomgroepen, van dezelfde soort, bijna een miljoen jaar oud zouden kunnen zijn. Ook hier zijn de individuele stammen niet ouder dan een paar honderd jaar.

Je kunt je afvragen of een boom altijd een stam met wortels is, of ook een wortelkluit met uitlopers kan zijn. Bomen kunnen in ieder geval duizenden jaren oud worden. Hoe oud precies is niet vast te stellen, aangezien de oudste exemplaren nog elke dag ouder worden...

Links:

De Kroezeboom op de Fleringer es 

Website van Jeroen Philippona (secretaris, tevens contactpersoon voor de landelijke Bomenstichting) met informatie over oude bomen in Europa

Op Wikipedia Het Woud van Bialowieza 

Encyclopedia of Earth over Bialowieza 

Mooie Poolse (Engelstalige) website over Bialowieza 

Website over de bomen van Bialowieza 

Wikipedia over de Bristlecone pine over 'Old Tjikko' en over 'Pando' 

Bij de tekening: Deze boom is een paar geleden omgewaaid, maar ligt nog in het bos. Dus je kunt hem nog bewonderen. Ook deze 'duizendjarige' was vermoedelijk maar 450 jaar oud...

Ps.: Dit verhaal is eerder verschenen op het Volkskrantblog in 2010. Ik plaats het nu opnieuw naar aanleiding van een blog van collega-blogger Ivy: Koningsboom

15 opmerkingen:

Unknown zei

toch allemaal erg oud...de Lodewijkslinde schijnt ook kanp oud te zijn mijn oud leerling Marco heeft daar kort geleden nog een gedicht over geschreven( op mijn blogspotweblog vind je wel een link naar zijn gedichtenwebsite)

Antoinette Duijsters zei

Toch hadden die Christenen van de bomen af moeten blijven, potjandorie.
Met hun is de grote vernieling van het bos begonnen.

Ivy zei

Interessant blog, dank je wel!
Bijkomend probleem van de datering van een boom, is dat het via de telling van de jaarringen gaat. Dus moet je hem eerst omzagen voordat je de leeftijd kunt bepalen ;-))

Jan de Stripman zei

@cor - Daar ga ik naar kijken, Cor !

@antoinette - Vandalen waren het, terroristen !! En net als de Moslims kwamen ze uit het Midden-Oosten...;o)

@Ivy - Dat valt mee. Je kunt met een holle boor een monster nemen. Zo dateert men ook oude balken in monumentale huizen. Helemaal doorzagen is niet nodig, gelukkig...;o)

Jan de Stripman zei

@cor - Gevonden ! Maar ook deze boom, vermoedelijk zo'n 350 jaar oud, is hol en in verval...

Kijk maar hier

Glaswerk zei

Het idee bevalt me wel dat er tal van oude houten knoken op de wereld staan waarvan we de leeftijd niet kennen.

Leuk blog!

En voor verbetering vatbaar uiteraard, dat in het kader van de authenticatie van mijn reactie ;-)

Jan de Stripman zei

@glaswerk - Precies zullen we de leeftijd van die oude bomen nooit weten. Maar we kunnen wel betrouwbare schattingen maken, gebaseerd op wat we weten van bomen die eerder omgehakt of -gevallen zijn. Meestal komen die schattingen een stuk lager uit dan enthousiaste boomliefhebbers verwachten. Een eik of beuk van 300 jaar kan een zeer imposante boom zijn, maar oude Germanen en Romeinen heeft hij toch echt niet gezien...;o)

Zelfstandig journalist Antwerpen zei

Een ding is zeker: de meeste bomen overleven ons met gemak!

Jan de Stripman zei

@zelfstandig journalist - O, ja, 100 jaar is voor een boom piepjong. Maar er zijn wetenschappers die er aan werken om ook de mens honderden jaren oud te laten worden. De vraag is of dat dan ook nog leuk is...;o)

Zelfstandig journalist Antwerpen zei

Ik zit er niet op te wachten ...

Ron Roelandt zei

Een wortelkluit met uitlopers, zo heb ik het nog nooit bekeken. Interessant.

Jan de Stripman zei

@zelfstandig journalist - Ik ook niet...;o)

Jan de Stripman zei

@ron - Het vergt misschien enige mentale buigzaamheid. Bij een boom denken we in de eerste plaats aan wat er boven de grond zichtbaar is, een stam en takken. Maar onder de grond zit net zoveel materiaal aan wortels. Als de stam omvalt kan dat wortelstelsel, in sommige gevallen, overleven en een nieuwe stam maken. Misschien herkennen we dat niet als dezelfde boom, maar het is wel dezelfde plant...

martin zei

Jan mooi onderwerp. Ik herinnerde me de vorige keer dat je het publiceerde al na twee zinnen. De stukken beklijven.

Jan de Stripman zei

@martin - Dank je ! Alles er in 1 keer weer opgooien, na het verdwijnen van het VKblog, vind ik tamelijk zinloos. Maar zo af en toe een aardig oud verhaal herplaatsen kan geen kwaad...;o)