zondag 6 januari 2013

Maken grote kunstenaars ook wel eens een foutje ?



Wat een heerlijke website heeft het Rijksmuseum momenteel. 'Ontdek de collectie' staat er en dat houdt in dat je een enorme hoeveelheid kunstwerken op je pc-scherm kunt bekijken. En niet als een lullig klein plaatje, maar beeldvullend en haarscherp. Sterker nog: je kunt inzoomen tot de kleinste details en de fijnste penseelstreek.

Ik las erover in de krant en ging meteen kijken. Fantastisch ! Geweldig ! Prachtig ! Maar bij een paar wereldberoemde schilderijen vielen me ook ineens kleine onregelmatigheden op, die ik daarvoor nog nooit gezien had.

Kijk bijvoorbeeld eens naar de'Staalmeesters' van Rembrandt . Een indrukwekkend portret van zes mannen, achter een tafel met een rood kleed erover. Als je inzoomt zie je hoe losjes en bijna impressionistisch de meester ze geschilderd heeft.

Maar als je uitzoomt dan valt ineens op dat die tafel een beetje scheef staat. De hoek van het meubelstuk, die centraal in beeld is geplaatst, is lager dan de rechterhoek. Alsof je bovenop de tafel kijkt. Maar je kunt de bovenkant van het tafelblad niet zien, het gezichtspunt is laag, zodat je zou verwachten dat die rechterhoek juist naar beneden helt.

Perspectieftekenen is een vak apart, waar menig tekenaar, waaronder ikzelf, mee worstelt. Misschien dat het me daarom opvalt. Wellicht heeft het te maken met een verhaal dat over dit schilderij de ronde doet. Men zegt dat Rembrandt het tafelkleed, aanvankelijk, in een veel fellere kleur rood had geschilderd.

De opdrachtgevers vonden dat ze, bij al die kleurenpracht, wat bleekjes afstaken en vroegen of het niet wat minder kon. Waarop de schilder de de heldere kleur wat temperde. Als je de TV-serie mag geloven was Rembrandt een eigenwijs stuk vreten en een ruziezoeker. Dus misschien heeft hij gedacht dat, als die zeurpieten kritiek hadden op zijn kleurkeuze, ze maar voor straf achter een scheve tafel moesten zitten.

Na Rembrandt bekeek ik een paar schilderijen van Vermeer, waaronder het bekende 'Melkmeisje' . En verhip, die staat ook al naast een raar, scheef en perspectivisch verkeerd, geschilderd tafeltje ! Wat gek dat ik dat nog nooit eerder gezien heb ! Dit tafeltje, gedekt met een blauw kleed, is van voren veel smaller dan van achteren. Precies het tegengestelde van wat je zou verwachten.

Van Vermeer wordt wel gezegd dat hij gebruik maakte van een 'Camera Obscura' , een donkere kamer, waarin hij door een lens zijn onderwerp op het doek projecteerde. Het grote voordeel van deze werkwijze is dat je het perspectief en de verhoudingen altijd precies goed krijgt. Een nadeel is dat je in het donker zit te prutsen en dat de voorstelling op z'n kop staat.

Misschien dat daarom dat tafeltje een beetje vreemd op het schilderij terecht gekomen is. Maar misschien laat ik me ook op het verkeerde been zetten door het tafelkleed dat wellicht tegen de muur opgekruld is. Maar dan had Vermeer dat wel wat duidelijker mogen schilderen.

Een ander 'foutje' op het schilderij zit in een deel van de muur, dat zichtbaar is tussen de arm van het meisje en haar melkkan. Dat heeft niet precies dezelfde kleur als de rest van de achterwand. Maar het kan zijn dat dat te wijten is aan een latere restauratie. Misschien heeft men toen ook dat tafeltje scheef geschilderd ?

Je weet maar nooit. Aan Rembrandt of Vermeer kunnen we het niet meer vragen. Het leuke is natuurlijk dat me dat soort dingen in het museum, waar ik de schilderijen vroeger ook wel bekeken heb, nooit opgevallen zijn. En nu, dankzij die prachtige website, dus wel. Gaat dat zien...!



De Strip: Deze aflevering van het Stripmannen-vervolgverhaal is weer gemaakt door Jan de Stripman.

Klik op de strip voor een grotere weergave.


Ga voor eerdere hoofdstukken naar het Strip Jaaroverzicht van 2011  en  het Strip-overzicht van 2012

Bezoek ook onze internationale, Engelstalige, website: The Amazing Comics Men


13 opmerkingen:

Ron Roelandt zei

Meesterlijk blog. En bedakt voor de tip, inderdaad een hele mooi website.

martin zei

Mooi gezien Jan. Je zou toch denken dat dit al eerder beschreven is. De tafelpoot bij Vermeer staat ook nog scheef (moet toch niet zo moeilijk zijn met die hoek tussen de muren er vlak achter). Het tafelkleed bij Rembrandst doet wel meer rare dingen. Op de hoek lijkt het opeens naar beneden te zakken. Het is bijna alsof er een heel nieuw stuk op het schilderij is geschilderd. Maar dat zou men met röntgen toch wel hebben gezien.

martin zei

Eergisteren zag ik een film waarin het verhaal zich in Groningen afspeelde, maar de locatie die ik zag is 6 km hier vandaan als ik Amsterdam noig niet eens uit ben.
Gisteren zag ik een film met een deel voor de Tweede Wereldoorlog waarin een huis een ANWB-bordje aan de muur had waarop een tekst over het hoe-en-wat van het pand (niet dat ik het kon lezen), maar die golf van bordjes is pas van veel later datum.
Als iemand dat over drie á vierhonderd jaar deze slordigheden ontdekt dan krijgt hij of zij vast ook complimenten.

Antoinette Duijsters zei

Mooi blog, goeie tip.

Jan de Stripman zei

@ron - Graag gedaan !

@martin - Het leuke details om uit te zoeken. Heel misschien waren de Staalmeesters bedoeld om ergens hoog in een hoek van een zaal te hangen. Dan heeft Rembrandt wellicht geprobeerd om de vertekening die dan ontstaat te corrigeren...

@antoinette - Dank je !

Glaswerk zei

Meesterlijk blog Jan.

Maar weet jij dan niet dat men vroeger alleen scheve tafeltjes kon maken? Daar is pas verbetering in gekomen na de industriële revolutie.

Zelfstandig journalist Antwerpen zei

Dan vraag ik me toch af of die verbouwing van het museum zelf wel goed gaat uitpakken ...

Bart zei

Leuk om zo, met kritisch oog, die beroemde meesters op kleine foutjes te kunnen betrappen... ;-)

Zo vind ik het zelf wel leuk, om in films, of in muziek, kleine foutjes en imperfecties te vinden.
Geeft niks, de makers waren ook maar gewoon mensen... :-)

Zo zie je in de allereerste Morse aflevering, 'The dead of Jericho', duidelijk in een scène bovenin beeld de microfoon hangen, die ze net te laat buiten beeld hebben geprobeerd te houden.

En muzikale foutjes (in de timing, of echt foute noten in een gitaarsolo, heerlijk, ik kan er echt van genieten als ik dat ontdek...

Bart zei

Hee, 'haakje sluiten' vergeten in mijn reactie.
Alweer een foutje... ;-o)

Annet zei

Ga ook eens kijken. Help, tijd te weinig...de huisspinnen gedijen...

Anoniem zei

Fijne tip, ga dat zeker eens bekijken. Bezocht vandaag zelf de Rafaël tentoonstelling. Heel fijn, zie mijn net geplaatste blog.

Unknown zei

Vermeer is een van mijn favoriete schilders, ik heb even op essentialvermeer.com gekeken wat zij schrijven over de tafel: "Although it cannot be observed in many reproductions, the table covered with a simple green tablecloth is not rectangular in shape." Dus misschien is dat de verklaring, maar het blijft inderdaad vreemd.

Jan de Stripman zei

@rob -Die website ga ik ook eens bekijken !