Het Land Van Rembrand

Ja, ik geef toe, het loopt soms een beetje uit de hand. Ik ben momenteel vijf boeken tegelijk aan het lezen. Of eigenlijk om de beurt. Maar twee van de vijf zijn verhalenbundels, of iets dat daarop lijkt, zoals de brieven van Vincent van Gogh. Daar lees ik af en toe eens een stukje in. Het geeft niet als je zo'n boek niet in één ruk uitleest. Dat was ook niet de bedoeling van de schrijver.

Daarbij, vier van de vijf zijn e-boeken, die liggen dus niet in de weg op mijn nachtkastje, of de salontafel. En dat het vijfde boek, een ouderwets papieren exemplaar is, komt alleen omdat het niet als e-boek verkrijgbaar was. Dan had ik het waarschijnlijk nog niet gekocht, maar per abuis kreeg mijn vader twee exemplaren toegezonden, toen ik het aan hem cadeau deed voor zijn verjaardag. En om er nou één terug te sturen, dat ging ons te ver.

Blijven er twee boeken over. Het ene een Engelstalig detective verhaal van S.J.Bennett, waarin koningin Elizabeth, heel bescheiden en amusant, een misdaad oplost en 'Het Land Van Rembrand' van Conrad Busken Huet. Dat laatste is een dikke pil, als e-boek meer dan duizend pagina's en bovendien geschreven aan het eind van de 19e eeuw. Geen boek dat je in één ruk uitleest.

Het verscheen tussen 1880 en '84, in afleveringen, dus om het in gedeeltes door te nemen is eigenlijk wel passend. Daarnaast is 19e eeuws Nederlands net iets moeilijker leesbaar dan onze huidige schrijftaal. Dan wil je tussendoor wel even iets makkelijkers lezen. Maar ter verdediging van de schrijver: het is absoluut geen vervelend of saai boek.

Het begint al heel leuk, in de inleiding, als Busken Huet uitlegt dat er vóór de Gouden Eeuw, die hij laat beginnen in 1550, eigenlijk geen belangrijke personen voortgebracht zijn door ons land. Geen staatsman, geen kunstenaar, geen legeraanvoerder, geen vorst.

Ons land werd overheerst door buitenlandse mogendheden, de literatuur stelde niets voor, de beeldende kunst bestond uit na-aperij, er was geen nationale architectuur, de godsdienst was geïmporteerd en zelfs de man die de aanzet gaf tot de zelfstandigheid van Nederland, Willem van Oranje, was een buitenlander.

Dat zet de vaderlandslievende lezer wel even op zijn plaats. De schrijver gaat vervolgens door met te verklaren dat de Gouden Eeuw wel van belang was, maar dat het daarna alleen maar bergafwaarts is gegaan. En dan heeft hij nog niet eens meegemaakt dat ons land zijn koloniën verloor.

Jullie begrijpen dat ik benieuwd was naar de eerste hoofdstukken. Daarin gaat Busken Huet een flink stuk terug in de tijd. Namelijk naar de kruistochten van de 12e en 13e eeuw. Dat is een periode waar we nu misschien met een zeker gevoel van romantiek, en misschien zelfs trots, op terugkijken. De dappere, christelijke ridders gingen het heilige land bevrijden uit de handen van de moslims. Geweldig toch ?

Nou, dat beeld wordt in het boek hardhandig gecorrigeerd. De kruisvaarders waren niets ontziende moordenaars, verkrachters en plunderaars. De schrijver vergelijkt ze met kwaadaardige poliepen en van eventuele religieuze idealen blijft in zijn beschrijving weinig over. Dat kwam voor mij niet helemaal als een verrassing, ik had al eerder boeken gelezen waarin de kruistochten er niet zo best vanaf kwamen.

Toevallig zag ik laatst, op een van de Discovery TV-kanalen, een stukje over de recente verwoestingen, die IS-strijders aangericht hebben, in het antieke Ninive, in Irak. Historische overblijfselen van deze, meer dan 2500 jaar oude, stad zijn door de extremistische moslims vernield. Archeologen zijn momenteel bezig om de boel weer een beetje te herstellen.

Bij zo'n reportage vraag je je af hoe die fanatici er nou bij komen om zoiets te doen. Maar het deed me ook direct denken aan een passage in Het Land Van Rembrand, over de verovering van de Spaanse stad Cadiz, door de kruisvaarders, in 1260.

Cadiz is een stad in het zuiden van Spanje, aan de kust van de Atlantische Oceaan, niet al te ver van de Straat van Gibraltar. In de 13e eeuw was dat deel van Spanje in handen van moslims. De Moren worden ze ook wel genoemd. Zij hadden paleizen en moskeeën gebouwd en prachtige tuinen aangelegd met citrus- en amandelbomen.

De kruisvaarders kwamen voorbij gevaren, op weg naar het beloofde land, en dachten: dat Cadiz pikken we even mee. De stad werd ingenomen, de bewoners vermoord, of op de vlucht gejaagd. Alles wat draagbaar was werd afgevoerd. Vervolgens werden de paleizen en moskeeën vernield en alle vrucht- en notenbomen omgehakt. Wat er daarna nog overeind stond werd in brand gestoken.

Op Wikipedia wordt de verovering van Cadiz genoemd als onderdeel van de 'reconquista', het terugveroveren van het Iberische schiereiland op de moslims. Maar het was vooral plunderen, moorden en zinloos vernielen.

Busken Huet citeert uit verslagen van moslims, uit die tijd, en daarin worden de kruisvaarders omschreven als barbaren die geen enkele waardering voor kunst en schoonheid hadden. Je kunt het er alleen maar mee eens zijn. Maar het waren wel onze voorvaderen.

De Gouden Eeuw moet dan natuurlijk nog komen. Misschien wordt daarin weer iets hersteld van onze nationale trots ?

Het Land Van Rembrand werd indertijd positief ontvangen en wordt nog steeds beschouwd als een belangrijke studie over de 17e eeuw. Maar Busken Huet heeft nauwelijks van dat succes kunnen genieten. Hij overleed in 1886 en had toen minder aan het boek verdiend, dan hij uit had gegeven aan de naslagwerken die nodig waren om het te schrijven. Dat is ook wel een les, voor alle ambitieuze schrijvers. Boeken maken kost geld en er zijn maar weinig auteurs die er iets aan verdienen.

Ps: We zijn gewend om de naam Rembrandt met 'dt' te schrijven, maar Busken Huet deed dat niet. Hij schreef Rembrand, zonder 't'. Dus heb ik me daar, hierboven, aan gehouden.

 

De Strip is gemaakt door de Geheimzinnige Hulpman. Klik hier voor deel 1 - deel 2 - deel 3 en deel 4 van dit verhaal.

 

Klik hier voor deel 1 - deel 2 - deel 3 - deel 4 en deel 5 van het vorige (gezamenlijke) verhaal.

 

Klik op de tekening voor een grotere weergave.