Dit wordt een verhaal dat misschien moeilijk leesbaar wordt, maar ik weet niet hoe ik op een duidelijkere manier de klemtoon in een woord weer moet geven. Voor het geval er lezers zijn die niet weten wat dat is, de klemtoon is het deel van het woord dat met nadruk uitgesproken wordt. Het werkt misschien het beste als je het hardop uitspreekt. Het is klemtoon en niet klemtoon.
Ik begin erover omdat het mijn vrouw en ik de laatste tijd steeds vaker opvalt dat in radioreclames, nieuwsuitzendingen en andere programma's waarin iemand een tekst voorleest, veel verkeerde klemtonen worden gelegd.
Bijvoorbeeld in woorden als: Serieus, Briljant, Perfect, Monumentaal en Winterswijk. Je zou kunnen denken dat het een soort mode is om de klemtoon op het eerste deel van een woord te leggen, maar we horen ook: Montfoort en Ierséke en straatnamen als de Marktweg en het Dorpsplein.
Ik kan me nog voorstellen, dat je de klemtoon anders gaat gebruiken, als je een opsomming maakt en een duidelijk onderscheid wil aangeven tussen de woorden. Als je Spoorwijk en Winterswijk van elkaar wil onderscheiden, dan is het logisch om de nadruk op het eerste deel van de naam te leggen. Maar los in de zin is het volgens ons toch Winterswijk. En toegegeven dat kan verwarrend zijn, want Spoorwijk is volgens mij wel goed. En voor de duidelijkheid het is volgens ons Montfoort, net als Amersfoort, en IJsselstein.
Het wordt nog verwarrender als woorden een andere betekenis krijgen wanneer je de klemtoon anders legt. Er is verschil tussen voorkomen en voorkomen. We moeten voorkomen dat zoiets voorkomt. Hij moest voorkomen, dat kon hij niet voorkomen.
Soms hoor je in een zin een vreemde nadruk op een enkel woord. Bijvoorbeeld: Zieke huisdieren, dat door die nadruk klinkt als ziekenhuisdieren en een berg afval die klinkt als een bergafval. In zulke gevallen dreigt de boodschap onbegrijpelijk te worden door de verkeerde klemtoon.
Dit laatste voorbeeld komt uit een bericht over een brand bij een dierenkliniek. De ziekenhuisdieren werden in veiligheid gebracht en de brand was ontstaan in een bergafval. Dat laatste is vermoedelijk rommel die van een berg afgevallen is.
Het is voor ons inmiddels bijna een sport geworden en we roepen onderhand vaker naar de TV, als we een verkeerde klemtoon horen, dan wanneer 'die' en 'dat' weer eens verwisseld worden. Taalwetenschappers zullen wel zeggen, dat de taal nu eenmaal flexibel is en dat de uitspraak verandert, in de loop van jaren. Dat is vast zo.
Misschien zijn er ook plaatselijk verschillen in uitspraak. Wij kijken vaak naar het nieuws van RTV Utrecht en TV West en die zullen waarschijnlijk regionale gewoonten volgen. Maar toch. Ik ben benieuwd of er lezers zijn die ook dit soort dingen voorbij horen komen, of dat wij misschien overgevoelige oren hebben.
Je zou ook kunnen zeggen dat we niet zo moeten zeuren. Maar aan de andere kant kun je je afvragen of de redacties, van dit soort radio- en tv-programma's, niet gebaat zouden zijn met de inbreng van een paar oude en wijze lieden die de taalfouten kunnen corrigeren. Het is maar een idee.
Ps: Als ik even zoek op ons Stripblog dan zie ik dat ik me al lang druk maak over dit soort dingen. Lees bijvoorbeeld dit blog uit 2011: Als u zich maar beseft dat we verwesterd ook af kunnen lassen
