Oudere boeken zijn tegenwoordig vaak
gratis te downloaden. Zo las ik onlangs 'Robinson Crusoe',
oorspronkelijk in 1719 geschreven door Daniel Defoe. Mijn
e-boek-versie is gebaseerd op een editie, uit 1801, waarin het
oorspronkelijke boek was opgenomen, met twee vervolgen en een kort
verhaal over Alexander Selkirk, een 18e eeuwse zeeman die mogelijk
model gestaan heeft voor Crusoe.
Ook wie het boek niet gelezen heeft zal
enigszins bekend zijn met het verhaal, al was het maar door TV-series
als 'Expeditie Robinson' en, van wat langer geleden, 'De Familie
Robinson'. Die hebben ook, als thema, mensen die gestrand zijn op een
onbewoond eiland.
'Robinson Crusoe' is geen dik boek en
het verbaasde me een beetje dat Defoe ook nog een aantal avonturen
beschrijft, voor het eiland in beeld komt, en daarna nog een flink
aantal bladzijden besteedt, aan de belevenissen van Robinson, terug
in Europa. Hij gaat er dan ook in een sneltreinvaart doorheen.
In een handvol bladzijden lezen we hoe
de hoofdpersoon, tegen de zin van zijn familie, naar zee gaat, als
handelaar. Hoe hij gevangen genomen wordt door piraten en een tijd,
als huisslaaf, wordt gebruikt door de piratenhoofdman. Hoe hij
ontsnapt, samen met een jongen genaamd Xury. Zijn ervaringen beletten
hem niet om Xury vervolgens te verkopen. Daarna sticht hij een
plantage, in Brazilië, stapt op een schip om slaven te gaan halen in
Afrika en lijdt schipbreuk.
Als enige overlevende spoelt hij aan op
een onbewoond eiland, voor de kust van Venezuela, waar hij zich in
leven houdt door het kweken van groente en het vangen van vogels,
schildpadden en wilde geiten. Hij bouwt een versterkte woning en
verdedigt zich tegen kannibalen, die het eiland blijken te gebruiken
om er hun verslagen vijanden op te eten. Hij bevrijdt één van die,
voor de maaltijd bestemde, slachtoffers en noemt hem Vrijdag.
Uiteraard wordt die zijn toegewijde dienaar.
Zo vliegen de jaren voorbij. Op een
zekere dag strandt er opnieuw een schip. Er zijn deze keer
overlevenden, maar die worden door de kannibalen gevangen genomen.
Robinson en Vrijdag weten er een aantal te bevrijden, maar laten deze
nieuwe eilandbewoners in de steek als er een Engels schip langs komt.
Tussen al deze enerverende gebeurtenissen door zijn er een paar
rustmomenten, als Defoe beschrijft hoe Robinson nader tot God komt en
Vrijdag het ware geloof probeert bij te brengen.
In deel twee lezen we hoe Crusoe, weer
terug in Engeland, een welvarend man wordt, door de inkomsten uit
zijn Braziliaanse plantage. Hij trouwt en krijgt kinderen, maar
blijft verlangen naar zijn tijd op het eiland. Als zijn vrouw sterft
laat hij dus zijn kinderen in de steek om, met een schip vol
hulpgoederen en vaklieden, terug te varen. Onderweg pikt hij onder
andere een katholieke priester op, die van pas komt om de, toch wat
goddeloos levende, eilanders in het gareel te brengen.
In een gevecht met de kannibalen komt
zijn trouwe dienaar Vrijdag om het leven. Robinson treurt niet lang
en vaart de halve wereld rond, om uiteindelijk in China te belanden.
Onderweg is er nog een avontuur op Madagaskar, waar hij niet kan
voorkomen dat de bevolking van een dorp, door zijn scheepsgenoten,
uitgemoord wordt. Hij maakt ze daarover zoveel verwijten dat ze hem
van boord zetten.
Robinson heeft meer begrip voor de
kannibalen en de inheemse bevolking van Madagaskar, die het ook niet
kunnen helpen dat ze onwetend en met rare gebruiken opgegroeid zijn,
dan voor zijn eigen landgenoten. Het is dan ook opmerkelijk dat hij
later, in Mongolië, midden in de nacht een dorp binnen sluipt, om
een afgodsbeeld te vernielen. Hij en zijn metgezellen moeten daarop
vluchten voor de woedende bevolking, maar met een list weten ze zich
in veiligheid te brengen.
Via Moskou en Hamburg bereikt Robinson
uiteindelijk Den Haag, waar hij op een schip stapt naar huis. De
lezer kan helemaal tot rust komen in deel drie, dat gevuld is met
vrome gedachten over morele en godsdienstige onderwerpen. Het
oorspronkelijke boek was een enorm succes. Deel twee is een stuk
minder bekend en deel drie zal door vrijwel niemand gelezen zijn. Dat
hoeft ook niet, Robinson Crusoe is desondanks een begrip geworden.
Wikipedia schrijft dat het, na de Bijbel, een van de meest vertaalde
boeken ter wereld is.
Er zijn een heleboel schrijvers
geweest, die hun eigen versie publiceerden van Robinson Crusoe. Bijna
al die boeken zijn vergeten, maar sommige zijn ook klassiekers
geworden. Zo is 'Gullivers Reizen', van Jonathan Swift, volgens
deskundigen, te zien als een commentaar en een parodie op het boek
van Defoe.
De 19e eeuwse roman van Johann David
Wyss, over de 'Zwitserse Familie Robinson', werd ook heel populair en
is in de jaren '70 en '90, van de 20ste eeuw, verwerkt tot films en
TV-series. En het TV-programma 'Expeditie Robinson' is natuurlijk ook
een gevolg van het, al meer dan 300 jaar oude, verhaal van Defoe. Ik
heb er zelf nooit naar gekeken, ik lees liever een goed boek, maar
dat programma gaat al meer dan 20 seizoenen mee en bewijst dat het
idee, van overleven op een onbewoond eiland, nog steeds tot de
verbeelding spreekt.
Bij Project Gutenberg is
'Robinson Crusoe' gratis te downloaden, in verschillende talen,
waaronder Nederlands. Wil je liever voor het boek betalen dan kun je
het ook
bestellen, of downloaden, in allerlei versies bij websites
als bol.com.
Klik op de tekening voor een grotere weergave.